Europejski Nakaz Aresztowania a Brexit.

Poniższy artykuł odpowiada na pytania dotyczące sytuacji prawnej osób poszukiwanych przebywających na terenie Wielkiej Brytanii w obliczu opuszczenia przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej.

Europejski Nakaz Aresztowania został wprowadzony do systemu prawnego państw członkowskich UE na mocy Decyzji ramowej Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi. Art. 1 ust. 1 wskazanej dyrektywy definiuje Europejski Nakaz Aresztowania jako „decyzję sądową wydaną przez Państwo Członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne Państwo Członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego”. Europejski Nakaz Aresztowania można określić jako uproszczoną i odformalizowaną ekstradycję pomiędzy państwami należącymi do Unii Europejskiej. Europejski Nakaz Aresztowania przede wszystkiem częściowo znosi wymóg podwójnej karalności (ustalenia, że czyn podlega karze według prawa obu państw – wnioskującego i wykonującego) i zasadę specjalności (ograniczenie postępowania do czynów wskazanych we wniosku).

Europejski Nakaz Aresztowania stosowany był w relacjach w Wielką Brytnią przez wiele lat. Statystyki wskazują, iż połowa wydanych przez Polskę Europejskich Nakazów Aresztowania dotyczy naszych obywateli mieszkających na terenie Wielkiej Brytanii.

Brexit oznaczał, że Europejski Nakaz Aresztowania nie mógłby więcej być stosowany. W związku z tym powstało ryzyko dla państw członkowskich UE oraz Wielkiej Brytanii, że podstawą przekazywania osób między UE i Wielką Brytanią stanie się na powrót Europejska Konwencja o ekstradycji przyjęta w 1957 r. przez Radę Europy, która jest dalece niewystarczająca dla w miarę sprawnego i ekonomicznego przekazywania osób poszukiwanych.

W związku z powyższym państwa UE jak i Wielka Brytania podjęły decyzję aby kwestie tego uregulować w ewentualnej umowie brexitowej tak aby zapewnić nadal sprawny system przekazywania osób poszukiwanych podobny do procedury Europejskiego Nakazu Aresztowania.

W związku z brexitem sytuacja prawna osób przebywająych w Wielkiej Brtytanii, co do których wydano Europejski Nakaz Aresztowania różni się w zależności od tego czy osoby te zostały zatrzymane przez organa brytyjskiego w okresie do 31 grudnia 2020 roku czy też po tym dniu.

Wobec osób zatrzymanych do wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania w okresie do 31 grudnia 2020 roku stosowane są zasady dotychczasowe a więc normalna znana procedurua wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania albowiem stosownie do 62 ust. 1 b) Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej z dnia 24 stycznia 2020 r., Dz.Urz.UE.L Nr 29, str. 7 „b) decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW (48) ma zastosowanie do europejskich nakazów aresztowania, jeżeli osoba, której wniosek dotyczy, została aresztowana przed zakończeniem okresu przejściowego w celu wykonania europejskiego nakazu aresztowania, niezależnie od rozstrzygnięcia wykonującego nakaz organu sądowego, czy osoba, której wniosek dotyczy, ma pozostać zatrzymana czy też może być zwolniona tymczasowo”.

Sytuacja prawna osób przebywających w Wielkiej Brytanii różni się jeżeli osoby te nie zostały zatrzymane do dnia 31 grudnia 2020 roku a zostały lub zostaną zatrzymane po tym dniu. Zmiana ta nie jest jednakże tak diametralna jak mogłoby się wydawać.

W dniu 24 grudnia 2020 roku Unia Europejska i Zjednoczone Królestwo wynegocjowały umowę o handlu i współpracy – Trade and Cooperation Agreement (TCA). W umowie uregulowane zostały kwestie wykonywania współpracy prawnej w ramach spraw karnych i te uregulowania dotyczą osób zatrzymanych od dnia 1 stycznia 2021 roku. Kwestii ekstradycji poświęcony jest Tytuł VII: Przekazanie.

Zasady obowiązujące dotychczas a dotyczące Europejskiego Nakazu Aresztowania uległy niewielkiej zmianie jednakże rozszerzają one uprawnienia osoby przekazywanej i mogą prowadzić do częstszych odmów wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania przez sądy Wielkiej Brytanii. Rozszerzona została odmowa przekazania z uwagi na prawa człowieka. Uregulowanie znalazła zasada proporcjonalności, co oznacza to wprost obowiązek oceny sytuacji faktycznej osoby przekazywanej czy aby na pewno pozwala ona na przekazanie tej osoby do Polski. Stworzony został wymóg podwójnej karalności. Podstawą odmowy mogą stanowić również kwestie związane z prowadzeniem w Polsce postępowania w sposób dyskryminacyjny ze względu na płeć, rasę, religię, pochodzenie etniczne, obywatelstwo, język, poglądy polityczne lub orientację seksualną.

Do wszystkich wydanych Europejskich Nakazów Aresztowania przed zakończeniem okresu przejściowego jeśli osoba nie została zatrzymana przed zakończeniem tego okresu (31 grudnia 2020) stosuje się przepisy określone w Tytule VII umowy TCA – a więc rozszerzone są możliwości odmowy wykonania takiego Europejskiego Nakazu Aresztowania. Sytuacja prawna osób zatrzymanych przed 31 grudnia 2020 roku na podstawie Europejskiego Nakazu Aresztowania pozostaje bez zmian.

Jednocześnie wydaje się, iż zgodnie z brzmieniem Tytułu VII umowy TCA w przypadków Europejskich Nakazów Aresztowania wydanych po dniu 31 grudnia 2020 roku Sąd brytyjski winien oczekiwać wydania nie Europejskiego Nakazu Aresztowania (formularza wypracowanego na podstawie Decyzji ramowej Rady z dnia 13 czerwca 2002 r.) lecz nowego typu nakazu aresztowania wydanego wyłącznie na podstawie umowy TCA i skierowanego bezpośrednio do organu Wielkiej Brytanii.

Praktyka sądowa pokaże jak będzie wyglądać procedura przekazania w odniesieniu do spraw ekstradycyjnych w stosunku do których wydano Europejski Nakaz Aresztowania lub nakaz aresztowania po dniu 31 grudnia 2020 roku. Na tym etapie trudno wskazać jak sytuacja w tej materii się rozwinie albowiem niemalże całość prowadzonych jeszcze w Wielkiej Brytanii spraw ekstradycyjnych dotyczy Europejskich Nakazów Aresztowania wydanych jeszcze przed datą 1 stycznia 2021 roku.

W każdym przypadku zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią w celu obrania najlepszej strategii obrony.