Wynoszenie danych z firmy – niezależnie od tego, czy dotyczą one klientów, procedur wewnętrznych, czy strategii biznesowej – to działanie, które może poważnie zagrozić interesom przedsiębiorstwa. Choć nie każda informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów prawa, to nie oznacza, że pracownik lub współpracownik może swobodnie je kopiować, udostępniać lub wykorzystywać na własny użytek. Polskie prawo przewiduje szereg sankcji – zarówno karnych, jak i cywilnych oraz ”pracowniczych” – za wynoszenie danych z firmy. Jaka kara grozi za wynoszenie danych z firmy? Kiedy mamy do czynienia już z przestępstwem, a kiedy mówimy o  naruszeniu obowiązku lojalności wobec pracodawcy?

Autor bloga:
Maciej Lipiński
radca prawny

+48 502 125 029
m.lipinski@lipinskiwalczak.pl

Jakie dane firmowe są tajemnicą przedsiębiorstwa?

Dane firmowe, mogą być chronione prawnie jako tajemnica przedsiębiorstwa. W takim przypadku kara za wynoszenie danych z firmy wynikać będzie z przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. By tak się stało konieczne jest najpierw określenie co jest a co nie jest w danej firmie tajemnicą przedsiębiorstwa.

Definicję określającą to, kiedy dana informacja jest tajemnicą przedsiębiorstwa odnajdujemy w art. 11 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Aby dane mogły być uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa, muszą spełniać trzy warunki:

#1) Nie są powszechnie znane – aby dana informacja mogła być uznana za tajemnicę przedsiębiorstwa, nie może być powszechnie znana ani łatwo dostępna dla osób z danej branży. To znaczy, że nie może pochodzić ze źródeł ogólnodostępnych (np. Internetu, broszur reklamowych, ogólnych ofert). Jeżeli dostęp do informacji wymaga specjalistycznej wiedzy, wewnętrznych dokumentów lub udziału w określonym procesie, może to świadczyć o jej poufnym charakterze.

#2) Mają wartość gospodarczą – informacja musi mieć realne lub potencjalne znaczenie ekonomiczne dla przedsiębiorcy. Taka wartość może przejawiać się w ułatwieniu uzyskiwania przewagi konkurencyjnej, poprawie efektywności działania firmy lub przyciąganiu klientów.

#3) Przedsiębiorca podjął działania w celu zachowania ich poufności – mogą to być m.in. zawarcie umów o zachowaniu poufności (NDA) z pracownikami i kontrahentami, stosowanie ograniczeń dostępu do dokumentów (np. logowanie, szyfrowanie, dostęp tylko dla uprawnionych osób), oznaczanie dokumentów jako poufne, wprowadzanie procedur kontroli przepływu informacji.

Przykładowo, mogą to być:

# Informacje techniczne – know-how technologiczny, receptury produktów, np. składy leków, kosmetyków, sposoby produkcji, procesy technologiczne, projekty techniczne i dokumentacja konstrukcyjna, algorytmy i kody źródłowe (np. oprogramowanie wewnętrzne).

# Informacje handlowe i marketingowe – bazy danych klientów (z danymi kontaktowymi, historią zakupów), strategie marketingowe i plany sprzedażowe, senniki hurtowe i indywidualne warunki handlowe, informacje o planowanych kampaniach, promocjach, dane o dostawcach i warunkach współpracy.

# Informacje finansowe – kalkulacje kosztów i marż, budżety, analizy rentowności, plany inwestycyjne, strategiczne prognozy finansowe.

# Informacje organizacyjne – struktura organizacyjna i wewnętrzne procedury, informacje o wynagrodzeniach i systemach premiowych, zasady zarządzania ryzykiem, dane kadrowe i plany zatrudnienia.

# Inne – niezarejestrowane projekty wynalazków, wzorów użytkowych, wewnętrzne analizy rynkowe i raporty konkurencji, informacje pozyskane od kontrahentów na zasadzie poufności.

Kara za wynoszenie danych z firmy

Wynoszenie danych z firmy, a więc naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, może skutkować zarówno odpowiedzialnością karną, jak i cywilną, a w niektórych przypadkach również konsekwencjami wynikającymi z podpisanych umów (np. NDA). Przepisy regulujące tę kwestię znajdują się przede wszystkim w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK) oraz w Kodeksie karnym (k.k.).

Odpowiedzialność karna na podstawie UZNK (art. 23)

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje trzy sytuacje, w których może dojść do przestępstwa związanego z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa:

#1) Naruszenie przez osobę uprawnioną do informacji – np. pracownik lub współpracownik, który miał dostęp do danych, ale mimo obowiązku zachowania poufności ujawnia je, wyrządzając tym samym poważną szkodę (art. 23 ust. 1 UZNK).

#2) Naruszenie przez osobę, która nielegalnie zdobyła informacje – np. osoba, która bezprawnie weszła w posiadanie poufnych danych, a następnie je wykorzystała lub ujawniła (art. 23 ust. 2 UZNK).

#3) Naruszenie przez osobę uczestniczącą w postępowaniu – dotyczy przypadków, gdy ktoś poznał tajemnice przedsiębiorstwa w toku postępowania sądowego (np. podczas rozprawy) i potem je ujawnił (art. 23 ust. 3 UZNK).

We wszystkich powyższych przypadkach grozi kara grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Odpowiedzialność karna na podstawie Kodeksu karnego (art. 266 § 1 k.k.)

Zgodnie z art. 266 § 1 Kodeksu karnego, osoba, która ujawnia informacje stanowiące tajemnicę, mimo ciążącego na niej obowiązku zachowania poufności (np. wynikającego z umowy NDA), również podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Dotyczy to nie tylko tajemnicy przedsiębiorstwa, ale również innych poufnych danych, które zostały powierzone osobie w związku z pełnioną funkcją lub zawartą umową.

Odpowiedzialność cywilna

Niezależnie od sankcji karnych, sprawca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej – w szczególności zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej ujawnieniem lub wykorzystaniem poufnych informacji.

Kary wynikające z umowy o poufności

W przypadku nieuprawnionego ujawnienia (wynoszenia) danych z firmy przez osobę, która podpisała umowę o zachowaniu poufności (NDA), mogą zostać nałożone kary umowne przewidziane w tej umowie. Kary umowne to z góry określone kwoty, które strona naruszająca warunki poufności zobowiązuje się zapłacić w przypadku złamania umowy – np. ujawnienia, wykorzystania lub niewłaściwego zabezpieczenia poufnych informacji. Stanowią one formę zabezpieczenia interesów firmy i mają na celu zniechęcenie do nieuprawnionego obchodzenia się z danymi. Kara umowna może być ustalona jako stała kwota za każde naruszenie lub jako suma zależna od jego skali (np.  liczby ujawnionych bezprawnie informacji). Co istotne, w przypadku naruszenia umowy, strona poszkodowana nie musi udowadniać wysokości rzeczywistej szkody, związku przyczynowego ani winy – wystarczy samo stwierdzenie naruszenia, aby móc dochodzić zapłaty kary umownej.

Co gdy nie ma tajemnicy przedsiębiorstwa?

Brak formalnie określonej i sprecyzowanej tajemnicy przedsiębiorstwa nie chroni pracownika przed odpowiedzialnością za nieuprawnione wynoszenie danych z firmy. Pracownik jest zobowiązany bowiem kodeksowo do lojalności i dbania o interes pracodawcy.

Zgodnie bowiem z art. 100 § 2 pkt 4 i 5 Kodeksu pracy, pracownik ma obowiązek dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, a także przestrzegać zasad współżycia społecznego – co obejmuje również lojalność wobec pracodawcy.

Wynoszenie danych, nawet jeśli formalnie nie są objęte definicją tajemnicy przedsiębiorstwa (np. ogólnodostępne informacje wewnętrzne, zestawienia, kontakty, procedury), może zostać uznane za naruszenie obowiązków pracowniczych, jeżeli dane te są wykorzystywane na szkodę pracodawcy, zostały ujawnione konkurencji lub użyte do założenia własnej działalności w sprzeczności z interesem firmy lub ich ujawnienie naraża firmę na utratę reputacji lub klientów.

Konsekwencje naruszenia obowiązku lojalności

W przypadku stwierdzenia naruszenia obowiązku lojalności i działania na szkodę pracodawcy, firma może:

#1) rozwiązać umowę o pracę w trybie dyscyplinarnym (art. 52 § 1 pkt 1 K.p.),

#2) dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów o odpowiedzialności materialnej pracownika (jeśli wyrządzono szkodę),

#3) wystąpić z roszczeniem cywilnym, np. o zapłatę odszkodowania, jeśli działanie pracownika naruszyło dobre obyczaje w stosunkach gospodarczych.

Wynoszenie danych z firmy to poważne naruszenie, które może skutkować konsekwencjami prawnymi – nawet wtedy, gdy dane te nie stanowią formalnie zastrzeżonej tajemnicy przedsiębiorstwa. W zależności od charakteru informacji i okoliczności ich ujawnienia, sprawca może ponieść odpowiedzialność karną, cywilną, a także pracowniczą. Pracownik ma bowiem obowiązek lojalności wobec pracodawcy oraz dbałości o interes zakładu pracy – naruszenie tych obowiązków, nawet bez ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w ścisłym rozumieniu, może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Kim jestem?

Maciej Lipiński

Jestem radcą prawnym i wieloletnim praktykiem z tematyki nieuczciwej konkurencji. Niezależnie od tego, czy jesteś pokrzywdzony czy pozwanym, oferujemy Ci profesjonalne doradztwo prawne oraz kompleksową reprezentację w procesach sądowych.

Tel.+48 502 125 029
Mail: m.lipinski@lipinskiwalczak.pl