W dzisiejszym wpisie odpowiemy na pytanie, kiedy sprzedaż lawinowa jest dozwolona na gruncie polskiego prawa, a kiedy takie praktyki uznawane są za czyn nieuczciwej konkurencji. Dokonamy także rozróżnienia pojęcia sprzedaż lawinowa od piramidy finansowej.

Zgodnie z art. 17c ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czynem nieuczciwej konkurencji jest organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, polegającego na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom tych towarów lub usług obietnicy uzyskania korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji, które to osoby uzyskałyby podobne korzyści materialne wskutek nakłonienia kolejnych osób do udziału w systemie.

Wspólną cechą wszystkich odmian systemów o charakterze lawinowym jest zależność zysku od pozyskiwania nowych uczestników inwestujących pieniądze.

Korzyść materialna o której mowa powyżej  może mieć różną postać.  W większości przypadków  jest to z góry określony odsetek wartości towarów sprzedanych osobom znajdującym się na niższych piętrach systemu.

Jak wynika z literalnej wykładni przytoczonego na wstępie przepisu, zakaz organizowania systemu sprzedaży lawinowej obejmuje sytuacje, gdy jego uczestnikami są osoby fizyczne, a nie przedsiębiorcy. Na oznaczenie uczestnika systemu sprzedaży lawinowej ustawodawca dwukrotnie bowiem posłużył się wyrazem „osoba”.

Ustawa dopuszcza organizowanie i procedowanie w ramach sprzedaży lawinowej w razie łącznego spełnienia się dwóch przesłanek wymienionych w art. 17c ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Pierwsza z tych przesłanek to wymaganie, aby korzyści uzyskiwane z uczestniczenia w systemie pochodziły ze środków uzyskiwanych ze sprzedaży dóbr i usług, przy czym ich cena nie może rażąco przekraczać wartości rynkowej tych dóbr i usług. Drugie wymaganie dopuszczalności omawianego systemu to możliwość odsprzedania organizatorowi za co najmniej 90% ceny zakupu, towarów pełnowartościowych, nabytych u niego w ciągu 6 miesięcy poprzedzających datę złożenia rezygnacji organizatorowi.

W przepisie tym zawarto zatem kilka warunków rozsądnie wyważających interesy stron. Otóż ochrona interesu uczestnika wyraża się w możliwości odsprzedania towarów i wystąpienia z systemu. Interes natomiast organizatora został uwzględniony w ten sposób, że:

1)cena odkupienia towaru może być niższa do 10% od ceny zakupu uiszczonej przy pierwotnej sprzedaży;

2)obowiązek zakupu dotyczy tych tylko towarów, które zostały nabyte bezpośrednio od organizatora (tzn. nie obejmuje on towarów rozprowadzonych między uczestnikami);

3)wskazany jest okres od pierwotnej sprzedaży, po którego upływie obowiązek odkupienia towaru wygasa;

4)uczestnik może wtedy tylko żądać odkupienia towaru, jeżeli rezygnuje z udziału w systemie

(Du Vall Michał, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, wyd. VI, LexisNexis 2013 )

Przy spełnieniu zatem ww. przesłanek ustawowych, sprzedaż lawinowa  jest dozwolona i nie stanowi zagrożenia dla konsumentów czy też uczestników systemu.

Warto zaznaczyć, co często bywa mylone, że sprzedaż lawinowa to nie to samo co  tzw. piramidy finansowe, które są zabronione przez polskie prawo. Ewentualnie można twierdzić, że pewnego rodzaju sprzedaż lawinowa może być traktowana jako piramida finansowa, ale nie jest to co do zasady pojęcie tożsame.

Piramida finansowa w czystej postaci sprowadza się do struktury, w której zysk danej osoby zależy od wpłat osób znajdujących się niżej w strukturze. Posiłkując się stanowiskiem komentatorów, działalność piramidy polega zatem na obiecywaniu zysków uczestnikom, przede wszystkim za zwerbowanie do udziału w tej strukturze nowych osób, niż świadczenie rzeczywistych usług inwestycyjnych (Marcin Pachucki, „Piramidy i inne oszustwa na rynku finansowym”, 2012 komisja Nadzoru Finansowego, ISSN 978-83-63380-00-7).

Zgodnie z art. 7 ust. 14 Ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 roku o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, zakładanie, prowadzenie lub propagowanie piramid stanowi nieuczciwą praktykę rynkową.