W Kancelarii wielokrotnie spotykamy się z zapytaniami klientów, czy dany podmiot może ubiegać się o ochronę z u.z.n.k., czy jego działania są nieuczciwą konkurencją, o której mowa w ustawie, oraz czy w danych przypadkach ze względów podmiotowych roszczenia z tej ustawy są, czy nie są wyłączone.

Wyjaśniamy wtedy, iż co do zasady z dobrodziejstw ustawy korzystać mogą przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą. Podobnie, bez prowadzenia działalności przez dany podmiot, nie sposób dochodzić roszczeń z tytułu działań konkurencyjnych na podstawie ustawy.
Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej. (art. 2 ustawy)
Wśród osób prawnych można wyróżnić takie, dla których prowadzenie działalności gospodarczej jest podstawowym i głównym celem oraz takie, które działalności gospodarczej w ogóle nie prowadzą (tzw. osoby prawne non profit). Wyróżnić można również osoby prawne, które wykonują działalność gospodarczą jedynie akcesoryjne, czyli jako aktywność uboczną i subsydiarną względem ich podstawowego (niegospodarczego) przedmiotu działalności (np. osoby prawne not for profit – do tej kategorii należą niektóre fundacje i stowarzyszenia).
Nie sposób jednoznacznie przesądzić, czy wymieniony w art. 2 ustawy podmiot „jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej” także będzie podlegała ustawie, gdy odrębne przepisy nie przewidują dla niej nawet zdolności prawnej.
Przychylam się do stanowiska, że jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które na podstawie innych przepisów nie są wyposażone w zdolność prawną nie będą mogły wysuwać roszczeń z omawianej ustawy. Pomijając już bowiem fakt, że na gruncie art. 431 Kodeksu cywilnego przedsiębiorcami mogą być jedynie jednostki organizacyjne wyposażone przez prawodawcę w atrybut zdolności prawnej, to należałoby zauważyć, że za wykładnią zawężającą zakres pojęcia „przedsiębiorca” do takich jedynie jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, przemawiają względy praktyczne.
Jeżeli bowiem zamierzamy pozwać jakąś „jednostkę” z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji, to jednostka ta musi być wyposażona w zdolność prawną . Jak wynika bowiem z art. 64 ust. 1(1) kodeksu postępowania cywilnego, oprócz osób fizycznych i prawnych zdolność sądową mają wyłącznie takie jednostki organizacyjne, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.
Jeżeli zatem zakazanego przez ustawę czynu nieuczciwej konkurencji może się dopuścić jedynie przedsiębiorca (w rozumieniu art. 2 u.z.n.k.), i to właśnie on ma ponosić z tego tytułu określone konsekwencje (cywilnoprawne, majątkowe), to z całą pewnością konsekwencji takich nie będzie mógł on ponieść wtedy, gdy nie będzie prawnych możliwości pozwania go i pociągnięcia do odpowiedzialności cywilnoprawnej. (zob. Komentarz do ustawy, M.Szydło, LEX 2011)
Jednostkami organizacyjnymi w rozumieniu art. 2 u.z.n.k. są przede wszystkim handlowe spółki osobowe, tzn. spółki jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne. Zgodnie z art. 8 k.s.h. spółki osobowe mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Równocześnie spółki takie prowadzą przedsiębiorstwo (rozumiane w tym kontekście w znaczeniu funkcjonalnym) pod własną firmą.

Uzupełniająco wskazać należy, iż sam fakt wpisania przedsiębiorcy do KRS nie oznacza automatycznie, że podlega on ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa mówi bowiem wyraźnie, iż wymagane jest, aby przedsiębiorca uczestniczył przy tym chociażby częściowo, realnie, w działalności gospodarczej.
I na odwrót. Zdarza się że także przedsiębiorcy nie wpisani do KRS są objęci ochroną z ustawy. Dotyczy to chociażby jednostek samorządu terytorialnego, Skarbu Państwa czy też tzw. kościelnych osób prawnych.

W komentowanym art. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest również mowa o działalności zawodowej. Wykonywanie przez określony podmiot działalności zawodowej, tj. wykonywanie określonego zawodu, w tym zawodu wolnego, może skutkować uznaniem go za przedsiębiorcę w rozumieniu komentowanego art. 2 u.z.n.k. jedynie wtedy, gdy wykonywanie tego zawodu jest jednocześnie przejawem – jak o tym mówi komentowany przepis – uczestnictwa w działalności gospodarczej, a więc gdy jest przejawem wykonywania działalności gospodarczej.

Przedsiębiorcami w rozumieniu komentowanego przepisu są również poszczególni wspólnicy spółki cywilnej, o ile wszakże w ramach danej spółki cywilnej jest wykonywana działalność gospodarcza w rozumieniu odrębnych przepisów (ustawy o swobodzie działalności gospodarczej).