Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
28 stycznia 2025 | kancelaria
W dobie szybkiego rozwoju technologii i zaciętej walki konkurencyjnej, ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa nabiera coraz większego znaczenia. Informacje poufne, takie jak know-how przedsiębiorstwa, strategie biznesowe czy dane finansowe, stanowią niejednokrotnie najcenniejszy element ogólnie pojętego majątku firmy. Ujawnienie takich informacji nieuprawnionym osobom lub wykorzystanie ich wbrew woli uprawnionego może zadecydować nawet o rynkowej porażce przedsiębiorcy. Tajemnicę przedsiębiorstwa zdefiniowano w art. 11 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zaś skutki związane z Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa zawarto w art. 23 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Kiedy może dojść do naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa? Kto będzie odpowiedzialny za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa? Jakim karom będzie podlegać sprawca naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa?
Autor bloga:
Maciej Lipiński
radca prawny
+48 502 125 029
m.lipinski@lipinskiwalczak.pl
Kiedy tajemnica przedsiębiorstwa a kiedy po prostu wiedza pracownika?
By dana informacja była chroniona jako tajemnica przedsiębiorstwa (a więc objęta zakazem ujawniania i wykorzystywania), musi spełniać łącznie trzy następujące warunki:
#1) posiadać charakter poufny,
#2) mieć wartość gospodarczą,
#3) być objęta przez przedsiębiorcę szczególnymi działaniami ochronnymi (np. klauzule poufności, wyraźne oznaczenia, system zabezpieczeń).
Zatem, jeżeli pracodawca nie dołożył starań, by daną informację odpowiednio zabezpieczyć, a pracownik posługuje się nią po ustaniu stosunku pracy, ciężko mówić o naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00). Sąd Najwyższy wskazał, że w takiej sytuacji mamy do czynienia raczej z wykorzystaniem powszechnej, choć specjalistycznej wiedzy, co nie narusza praw byłego pracodawcy.
Z drugiej strony, orzecznictwo (m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 grudnia 2013 r., I ACa 1196/13) podkreśla, że osobiste doświadczenie i wiedza pracownika stanowią element dóbr osobistych, a co za tym idzie – pracownik może je wykorzystywać w swojej przyszłej działalności zawodowej.
W praktyce oznacza to, że po ustaniu stosunku pracy pracownik może prowadzić działalność konkurencyjną w oparciu o wiedzę i umiejętności nabyte u wcześniejszego pracodawcy, chyba że są one ściśle związane z informacjami kwalifikującymi się jako tajemnica przedsiębiorstwa (tj. pracodawca faktycznie je chronił, a dane te mają realną wartość ekonomiczną i nie są powszechnie dostępne). Dodatkowo pracownik może zostać związany tzw. klauzulą o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Wówczas korzystanie z pewnych kompetencji lub kontaktów może być ograniczone wprost przez taką umowę, a naruszenie tego zakazu wiązać się będzie z odszkodowaniem.
Podsumowując, nie każda informacja, z którą pracownik zetknie się w firmie, staje się automatycznie tajemnicą przedsiębiorstwa. Nie każde rozpowszechnianie wiedzy będzie zatem naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa. „Wiedza pracownicza” (doświadczenie i umiejętności) jest co do zasady dobrem osobistym pracownika i co do zasady może być wykorzystywana do prowadzenia dalszej działalności zawodowej. Wyjątkiem jest sytuacja, w której mamy do czynienia z kwalifikowaną tajemnicą przedsiębiorstwa lub podpisaną umową o zakazie konkurencji i poufności po ustaniu stosunku pracy.
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa wbrew zakazom
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa opisuje dokładnie artykuł 23 Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przyjrzyjmy się mu zatem szczegółowo ustęp po ustępie. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. obejmuje zachowanie polegające na ujawnieniu lub wykorzystaniu cudzych informacji poufnych wbrew ciążącemu na sprawcy obowiązkowi, o ile prowadzi to do wyrządzenia poważnej szkody przedsiębiorcy.
O kim mowa?
Przestępstwo z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. nie ma charakteru powszechnego, co oznacza, że odpowiedzialność karna w tym przypadku obejmuje tylko osoby, na których ciąży indywidualny obowiązek poufności w stosunku do przedsiębiorcy. Obowiązek ten może wynikać z umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, kontraktu menedżerskiego czy innego stosunku prawnego. W przypadku osób prawnych (np. spółek z o.o. czy spółek akcyjnych) odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa mogą ponosić osoby działające w ich imieniu, np. członkowie zarządu, prokurenci, menedżerowie. Wymagane jest zatem, aby sprawca był zobowiązany do zachowania w tajemnicy określonych informacji.
Decyduje umyślność czynu
Kolejną ważną cechą co do znamion czynu z art. 23 ust. 1 u.z.n.k. jest umyślność. Sprawca musi mieć świadomość, że dane informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa, musi także wiedzieć, że ciąży na nim obowiązek zachowania tych informacji w poufności.
Ujawnienie lub wykorzystanie
Art. 23 ust. 1 u.z.n.k. wyróżnia zatem dwa zachowania, które mogą prowadzić do odpowiedzialności karnej:
#1) Ujawnienie informacji poufnych – obejmuje wszelkie formy przekazania tajemnicy przedsiębiorstwa osobom nieuprawnionym, niezależnie od sposobu i kanału komunikacji (ustnie, pisemnie, w korespondencji prywatnej, w środkach masowego przekazu itp.).
#2) Wykorzystanie informacji poufnych – polega na przeniesieniu wiedzy stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa do innej działalności gospodarczej sprawcy w celu uzyskania konkretnej korzyści (np. odwzorowanie procesów produkcyjnych, tworzenie konkurencyjnych ofert, reorganizacja przedsiębiorstwa itp.).
Potrzebna poważna szkoda
Niestety, ustawodawca nie precyzuje pojęcia „poważnej szkody”, o której mowa w art. 23 u.z.n.k., dlatego każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny (m.in. w odniesieniu do rozmiaru i wartości całego przedsiębiorstwa). W praktyce na ogół będzie konieczne udowodnienie wysokości szkody (np. poprzez opinie biegłych czy szczegółowe wyliczenia finansowe), tak aby sąd mógł ustalić, że szkoda ma charakter „poważny”.
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa uzyskanej bezprawnie
Przechodząc do ust. 2 art. 23 u.z.n.k. odnoszącego się do sytuacji, w której sprawca bezprawnie wchodzi w posiadanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, a następnie ujawnia je albo wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej lub zawodowej.
O kim mowa?
W odróżnieniu od art. 23 ust. 1 u.z.n.k., gdzie przestępstwo ma charakter indywidualny (może je popełnić tylko osoba objęta obowiązkiem zachowania informacji w poufności), w przypadku art. 23 ust. 2 u.z.n.k. przestępstwo ma charakter powszechny. Zatem, każda osoba (zdolna do ponoszenia odpowiedzialności karnej) może odpowiadać za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, o ile w sposób bezprawny wejdzie w posiadanie informacji stanowiących taką tajemnicę.
Decyduje umyślność czynu
Nadal wymagana jest jednak umyślność w działaniu sprawcy – musi on zdawać sobie sprawę z tego, że informacje te są chronione oraz że wchodzi w ich posiadanie w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami.
Bezprawne uzyskanie
Kluczowym elementem znamion art. 23 ust. 2 u.z.n.k. jest bezprawne uzyskanie cudzej tajemnicy przedsiębiorstwa.
#1) Bezprawność w tym kontekście należy rozumieć szeroko – nie musi ograniczać się wyłącznie do przestępstw w rozumieniu Kodeksu karnego (np. kradzieży z art. 267 k.k.), ale obejmuje każde działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami.
#2) Uzyskanie informacji – należy interpretować jako „stworzenie sobie możliwości zapoznania się z treścią” bądź „faktyczne wejście w posiadanie” (np. zdobycie nośnika danych, skopiowanie informacji, przechwycenie transmisji danych).
Szkoda nie musi być poważna
W przeciwieństwie do art. 23 ust. 1 u.z.n.k., dla uznania naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa z ust. 2 nie jest konieczne wystąpienie „poważnej szkody” po stronie przedsiębiorcy. Sam fakt bezprawnego zdobycia (a następnie ujawnienia lub wykorzystania) cudzej tajemnicy przedsiębiorstwa stanowi samodzielną podstawę odpowiedzialności karnej.
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa w postępowaniu sądowym
Na koniec ustęp 3 artykułu 23 u.z.n.k., a więc naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa w związku z postępowaniem sądowym (prowadzonym z wyłączeniem jawności). Dotyczy on sytuacji, w której osoba biorąca udział w postępowaniu sądowym ujawnia lub wykorzystuje informacje poufne, do których uzyskała dostęp wyłącznie ze względu na toczący się proces.
O kim mowa?
Ust. 3 omawianego artykułu obejmuje wszystkie osoby, które biorą udział w postępowaniu sądowym prowadzonym z wyłączeniem jawności i uzyskały dostęp do informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w związku z tym postępowaniem.
Oprócz stron czy uczestników postępowania (powód, pozwany, interwenient uboczny), będą to również : sędziowie i protokolanci, biegli sądowi, tłumacze, pełnomocnicy procesowi (adwokaci, radcowie prawni, rzecznik patentowy itp.) oraz inne osoby, którym udzielono dostępu do akt sprawy (np. w ramach wizytacji sądowej).
Na koniec warto podkreślić, że art. 23 ust. 3 u.z.n.k. dotyczy tylko i wyłącznie postępowania cywilnego w sprawie o roszczenia związane z deliktem naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11 u.z.n.k.). Obejmuje więc postępowania, w których powód dochodzi roszczeń przeciwko rzekomemu sprawcy tego konkretnego czynu nieuczciwej konkurencji.
Ujawnienie lub wykorzystanie
Tak samo jak w poprzednich ustępach art. 23, czyn zabroniony polega na ujawnieniu lub wykorzystaniu informacji poufnych wbrew obowiązkowi zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa. Wystarczającym jest, by sprawca był świadomy, że dane objęte są tajemnicą przedsiębiorstwa i że ich ujawnienie lub wykorzystanie stanowi naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa w myśl przepisów u.z.n.k.
Możliwe są także inne kary
Jeżeli sprawca w sposób bezprawny uzyskał dostęp do akt (np. włamał się do systemu informatycznego sądu), to dodatkowo może odpowiadać z art. 23 ust. 2 u.z.n.k. (wejście w posiadanie tajemnicy w sposób bezprawny). Jeżeli ujawniane informacje dodatkowo stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa, to poszkodowany może dochodzić odpowiedzialność z art. 23 ust. 3 u.z.n.k.
Kara za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, uregulowane w art. 23 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zagrożone jest jedną z trzech kar: grzywną, ograniczeniem wolności albo pozbawieniem wolności do lat dwóch. Jednocześnie, w przypadku uznania sprawcy za winnego, sąd może orzec obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody (środek kompensacyjny).
Warto zwrócić uwagę, że naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa niekiedy może stanowić jednocześnie inny czyn zabroniony, na przykład ujawnienie informacji w związku z wykonywaną funkcją (art. 266 k.k.) lub nadużycie zaufania (art. 296 k.k.). Jeśli w danej sytuacji zostanie zakwalifikowane dodatkowo jako przestępstwo przewidujące surowszą sankcję, wówczas to właśnie przepisy karne o wyższej karalności zostaną zastosowane.
Kim jestem?
Maciej Lipiński
Jestem radcą prawnym i wieloletnim praktykiem z tematyki nieuczciwej konkurencji. Niezależnie od tego, czy jesteś pokrzywdzony czy pozwanym, oferujemy Ci profesjonalne doradztwo prawne oraz kompleksową reprezentację w procesach sądowych.
Tel.+48 502 125 029
Mail: m.lipinski@lipinskiwalczak.pl
Dodaj komentarz