Ochrona wartości niematerialnej w polskich firmach to wciąż mocno kulejący temat. Jesteśmy narodem prężnie rozwijającym się w wielu dziedzinach naukowych. Nasze centra badawcze oraz działy rozwoju w firmach prowadzą szereg zaawansowanych badań, tworzą innowacyjne rozwiązania. Mimo to ochrona pomysłów, to sfera wciąż traktowana po macoszemu. Jest tak do czasu kiedy  dowiadujemy się, że nasz produkt, nasze program, nasz pomysł na biznes został wyniesiony z firmy i skopiowany. Czy mimo gapiostwa i wycieku danych można temu później przeciwdziałać? Jakie są prawa chroniące firmowe know-how?

Czego dowiesz się w tym wpisie? (kliknij by przejść do wybranego akapitu)
Czy chroni przed działaniem konkurencji?
Kiedy patent nie uchroni pomysłu?
Patent a tajemnica przedsiębiorstwa
Czym jest tajemnica przedsiębiorstwa i co różni ją od patentu?
Wyciek tajemnicy z przedsiębiorstwa

Know-how a patent

Patent konstrukcja prawna, która co do zasady ma chronić nasz pomysł, a więc idącą za nim myśl technologiczną. Ochroną patentową mogą być objęte zarówno produkty, urządzenia, metody uzyskiwania, a nawet rodzaje zastosowania (jeśli jest to zastosowanie nowe). Patent, co do zasady, zabezpiecza pomysł przed kradzieżą. O udzieleniu patentu decyduje Urząd Patentowy, a maksymalny czas ochrony patentowej to 20 lat.

W przypadku know how chroniona prawem jest już sama informacja, niekoniecznie jej konkretny i materialny wytwór działań.

Czy chroni przed działaniem konkurencji?

Patent daje swoim właścicielom prawo do wyłącznego korzystania z danego pomysłu. Patent może chronić przed nieuczciwym działaniem konkurencji, która widząc wartość danego pomysłu, produktu lub usługi, chciałaby ją powielić i wykorzystać. Może to być także dodatkowa ochrona zabezpieczająca firmowe know-how przed ujawnieniem. Oczywiście, objęcie danego pomysłu patentem nie oznacza, że musimy go schować głęboko w firmie i nie możemy czerpać zysków z jego sprzedaży. Najczęściej stosowaną formą komercjalizacji patentu jest udostępnianie go na zasadzie licencji, a dzięki temu zarabianie na abonamentach.

Kiedy patent nie uchroni pomysłu?

Do tego miejsca wszystko wydaje się jasne i logiczne. W czym więc tkwi problem? Po pierwsze, faktem jest, że nie zawsze (wręcz rzadko) know-how chronione jest w firmach patentem. Zwykle dzieje się tak albo z powodu niewiedzy co do możliwości jego ochrony albo z opieszałości. Po drugie, oczywiście nie wszystko można opatentować. To czy dany pomysł uzyska ochronę patentową zależy od tego czy spełnia określone przesłanki. O co tu chodzi? Przesłanki umożliwiające uzyskanie ochrony patentowej to m.in. poniższe fakty:

#1. Nie stanowi części stanu techniki – podobny lub analogiczny pomysł nie został do tej pory udostępniony do powszechnie

#2. Cechuje go powtarzalność stosowania / rezultatu – pozwalają na osiągnięcie rezultatu bez potrzeby dokonywania rozwiązań dodatkowych, przekraczających zwyczajne zabiegi adaptacyjne

Urząd Patentowy indywidualnie analizuje dokumentację przedstawioną w każdym pojedynczym wniosku.

Co ciekawe pomysł objęty patentem może być wykorzystywany przez osoby trzecie, jeśli:

#1. wymaga tego interes publiczny – ma to miejsce np. w sytuacji, gdy potrzeby rynku krajowego okażą się większe niż podaż krajowa

#2. wykorzystanie z wynalazku odbywa się w celach państwowych – np. gdy jest konieczne do ochrony ważnych interesów Państwa

#3. osoba trzecia wykorzystywała wynalazek przed patentem – oczywiście mowa tu o sytuacji, gdy osoba trzecia korzystała z wynalazku przed jego opatentowaniem oraz gdy było to działanie w tzw. dobrej wierze

#4. doszło do wyczerpania patentu – gdy pomysł (produkt, usługa, wynalazek) został już wprowadzony do obrotu przez uprawnionego, został nabyty w sposób zgodny z prawem po czym odsprzedany

Patent a tajemnica przedsiębiorstwa

Możemy świetnie rozwijać firmę, ale jeśli nie zabezpieczymy się odpowiednio na wypadek działalności nieuczciwych pracowników, kontrahentów czy konkurencji, to bardzo prawdopodobne, że kluczowe dla naszego funkcjonowanie tajemnice firmowe mogą wpaść w nieodpowiednie ręce. Co jednak w sytuacji (jakich wiele), czyli gdy dany pomysł, wynalazek, wzór, nie został uprzednio objęty patentem i doszło do jego kradzieży przez konkurencję? Ewentualnie, gdy informacje niejawne, o szczególnej wadze, przetrzymywane w naszej firmie (np. cenna baza danych klientów), ujrzały światło dzienne, bo nie były dostatecznie dobrze chronione przez odpowiednie procedury? Wtedy pozostają nam zapisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji lub dobrze skonstruowane zapisy umowy o zachowaniu poufności (NDA).

Czym jest tajemnica przedsiębiorstwa i co różni ją od patentu?

Ogólnie rzecz ujmując, Tajemnica przedsiębiorstwa to wszystkie dane dotyczące działalności, które nie są powszechnie znane ani dostępne na rynku. Chodzi tu m.in. o informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane.

Polskie prawo sprawia iż są one objęte obowiązkiem zachowania poufności, za którego niedotrzymanie grozi kara.

Ważną różnicą pomiędzy patentem a ochroną wynikającą z tajemnicy przedsiębiorstwa jest  długość okresu ochronnego. Uprawnienia z posiadania patentu, jak wskazałem wcześniej, mogą przysługiwać maksymalnie przez dwadzieścia lat od momentu rejestracji. W przypadku natomiast ochrony w ramach tajemnicy przedsiębiorstwa brak analogicznych ograniczeń.

Wyciek tajemnicy z przedsiębiorstwa

Ochrona informacji poufnych w firmie „działa” tylko w sytuacji, gdy funkcjonują odpowiednie procedury ich ochrony. Nie będzie zatem ochrony, gdy przykładowo w danej firmie w sali konferencyjnej lub w stołówce znajduje się ogólnodostępna lista bazy kontrahentów. Albo gdy pośrodku hali produkcyjnej znajduje się księga zawierająca większość wrażliwych i cennych dla firmy informacji. To na barkach przedsiębiorcy spoczywa obowiązek należytej ochrony informacji niejawnych. Z ochroną tajemnicy będziemy mieli do czynienia tylko wtedy, gdy przedsiębiorca podjął określone działania faktyczne w celu ochrony swoich tajemnic. Finalnie nie ma przeszkody by pracownik obcował z daną informacją poufną na co dzień, ale tylko w reżimie wewnętrznych regulaminów przedsiębiorstwa, określających sposób postępowania z wrażliwymi informacjami. Wymóg ten jest konieczny nawet jeśli pracownicy związani są umową o zachowanie poufności.

W praktyce jest tak, że informacja poufna w momencie jej upublicznienia natychmiast traci na  wartości. Możemy w takim przypadku domagać się egzekwowania swoich praw, wysokich kar i odszkodowań od osoby która doprowadziła do upublicznienia, ale nie zmieni to faktu, że coś co miało dla nas dużą wartość zostało udostępnione nieokreślonej licznie odbiorców, na czym korzysta konkurencja. Konkurencja z całą pewnością wykorzysta ten fakt w walce o pozycję rynkową. Dlatego też najlepiej zabezpieczyć się na taką ewentualność. Im większa będzie świadomość naszych pracowników i kontrahentów o tym, iż dana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, a za jej udostępnienie grozi kara, tym większą uwagę będą oni przykładać do tego by nie przyczynić się do jej mniej lub bardziej świadomego upublicznienia.

Jak można to zrobić?

#1. Umowa o poufności NDA – zarówno z pracownikami, jak i kontrahentami, dają im jasną informację o tym jak ważne dla nas jest firmowy know-how czy poufne dane i jakie kary grożą za ich rozpowszechnianie;

#2. Klauzule poufności w umowach – zapisy o poufności nie wymagają oddzielnej umowy, mogą to być po prostu postanowienia w umowach współpracy, organizujące zasady korzystania z informacji poufnych;

#3. Polityka poufności – to regulamin obcowania z informacją poufną, z informacją ważną dla przedsiębiorstwa, polityka poufności zawsze przygotowywana jest w odpowiedzi na potrzeby, możliwości i stan faktyczny danego przedsiębiorstwa;

#4. Procedury ochrony informacji – przechodząc od słów do czynów, informacje niejawne chroni się poprzez dedykowane procedury ochrony fizycznej, jak i sposoby informatyczne.

Jak chronić pomysł?

Prawo dostarcza nam wiele różnych rozważań pozwalających nam chronić swój pomysł w zależności od zaistniałej sytuacji. Najlepsze zabezpieczenie indormacji technicznej da patent w połączeniu z procedurami poufności w przedsiębiorstwie. Jeśli natomiast z jakiegoś powodu uzyskanie patentu nie jest możliwe, to warto dopracować właśnie kwestię zarządzania poufnością w firmie. Z kolei, gdy dojdzie do wycieku informacji niejawnych, zawsze pomocy szukać można w przepisach o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Na koniec…

Jeśli dotrwałeś do tego miejsca to znaczy, że ochrona firmowego know-how jest dla Ciebie z jakiegoś powodu niezwykle istotna. Skradziono Ci firmowy know-how, a może po prostu chcesz się zabezpieczyć przed taką sytuacją? Masz pytania? Zadzwoń. Zazwyczaj mamy czas na około pół godziny nieodpłatnej, wstępnej konsultacji.

Kim jestem?

Maciej Lipiński

Jestem radcą prawnym i wieloletnim praktykiem z tematyki nieuczciwej konkurencji. Niezależnie od tego, czy jesteś pokrzywdzony czy pozwanym, oferujemy Ci profesjonalne doradztwo prawne oraz kompleksową reprezentację w procesach sądowych.

Tel.+48 502 125 029
Mail: m.lipinski@lipinskiwalczak.pl