W polskim ustawodawstwie nie sposób doszukać się przepisów precyzujących reguły związane z bezpośrednim zakazem prowadzenia działalności konkurencyjnej przez wspólników (udziałowców) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Nie ma wręcz konkretnego przepisu, który taki zakaz konkurencji dla udziałowca (wspólnika) by przewidywał. Mówimy oczywiście o wspólniku niebędącym członkiem zarządu, bo o tym drugim w kontekście zakazu konkurencji pisałem już na blogu wielokrotnie. Członek zarządu ma ustawowy zakaz konkurencji.

Faktem jest natomiast, że każdy wspólnik udziałowiec spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma szeroki dostęp do praktycznie wszystkich informacji i dokumentów spółki. Tym samym istnieje spore niebezpieczeństwo, że wykorzysta pozyskane (przecież legalnie) dane w niekoniecznie już legalnych celach.

Oczywiście można w takim przypadku udziałowca (wspólnika) ścigać na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (np. przepisy traktujące o naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa), ale istnieje prostsza droga do zabezpieczenia interesów Spółki i jej pozostałych udziałowców wspólników

Otóż zakaz konkurencji dla wspólnika (udziałowca) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien być ustanowiony już zawczasu – a więc już na etapie zawiązywania samej spółki. Wspólnicy bowiem są zobowiązani do pewnych świadczeń, o ile będą one określone w umowie spółki.

Zarówno w wielu krajach europejskich, jak i w Stanach Zjednoczonych bardzo popularne są tzw. „Non-Compete Clause in a Shareholders’ agreement”. W Polsce niestety praktyka myślenia „do przodu” już na samym etapie tworzenia spółki wciąż kuleje.

Dobrze skonstruowana umowa spółki kapitałowej, przewidująca odpowiednie klauzule i sankcje za ich naruszenie to w dzisiejszych czasach klucz do sukcesu. Zapisy ograniczające możliwości działań konkurencyjnych działają prewencyjnie i wielokrotnie pozwalają zaoszczędzić spółce wiele pieniędzy i czasu na prowadzenie długoletniego procesu sądowego.

W praktyce zatem należy przede wszystkim w umowie spółki prawidłowo dookreślić czym jest „działalność konkurencyjna” w rozumieniu umowy. Pojęcie to nie powinno być ani za wąskie ani za szerokie. Z praktyki wiem, iż za szerokie bowiem definicje działalności konkurencyjnej dla wspólników (udziałowców) spółki z o.o. spotykają się z często dezaprobatą sądów. Zbyt wąskie natomiast określenie działaności konkurencyjnej wspólników spółki daje pole do nadużyć.

Dlaczego tak istotne jest, aby odpowiednie zapisy przewidzieć już w samej pierwotnej umowiespółki?

Dlatego, że późniejsze wprowadzenie stosownych zapisów wymaga oczywiście zmiany umowy spółki, a jako że dotykają one wspólników, to wymaga też ich zgody. Zatem podjęcie uchwały zmieniającej umowę spółki przez wprowadzenie zakazu działalności konkurencyjnej wymaga zgody wszystkich wspólników, których zakaz dotyczy.

Powyższe znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 18 kwietnia 2018 r., sygn. akt IV CSK 352/17, w którym stwierdzono, że podjęcie uchwały zmieniającej umowę spółki poprzez wprowadzenie zakazu działalności konkurencyjnej jest obarczone prawnym wymaganiem uzyskania zgody wszystkich wspólników, których zakaz ma dotyczyć.

Orzeczenie to powstało na kanwie tego, iż uchwała dotycząca zmiany umowy spółki, zwiększająca świadczenia wspólników lub uszczuplająca prawa udziałowe bądź prawa przyznane osobiście poszczególnym wspólnikom, wymaga zgody wszystkich wspólników, których dotyczy. Wynika to wprost z art. 246 § 3 Kodeksu spółek handlowych.

Oznacza to, że jeśli wprowadzany do umowy spółki zakaz ma dotyczyć wszystkich wspólników, to za taką uchwałą muszą głosować wszyscy udziałowcy. Jeśli uchwała ma dotyczyć tylko niektórych spośród nich (np. posiadających co najmniej 10% w kapitale zakładowym), za uchwałą muszą zagłosować ci właśnie udziałowcy.

Naruszenie art. 246 § 3 ksh stanowi podstawę do zaskarżenia uchwały powództwem o stwierdzenie jej nieważności w trybie art. 252 ksh.

Czy jeszcze można coś zrobić ze wspólnikiem (udziałowcem), który narusza zakaz konkurencji ?

Jeżeli wspólnik (udziałowiec) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzi interesy konkurencyjne i jawnie działa wbrew interesom Spółki, to z całą pewnością stanowi to podstawę aby wszcząć procdurę wyłączenia go ze spółki. Z żądaniem takim mogą wystąpić łącznie wszyscy pozostali wspólnicy (udziałowcy) spółki pod warunkiem że łącznie ich udziały w spółce wynoszą ponad połowę. Sąd może zatem orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego.

Oczywiście umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z takim powództwem także mniejszej liczbie wspólników, pod warunkiem jednak, że ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy.

Masz pytania? Zadzwoń, napisz maila (m.lipinski@lipinskiwalczak.pl), służę profesjonalną pomocą w skonstruowaniu sprawdzonych, a nie tylko „podręcznikowych” klauzul poufności (NDA) i zakazu konkurencji.

Maciej Lipiński, Radca prawny

Lipiński&Walczak Adwokaci i Radcowie Prawni

tel. 502125029