W związku z tym, że mamy wiele zapytań dotyczących kwestii zakazów konkurencji członka zarządu spółki kapitałowej, rozwijając wpis z kwietnia br. wskazać należy na następujące kwestie.

W niniejszym wpisie omówię zasady odpowiedzialności członka zarządu wynikające z przepisów Kodeksu spółek handlowych oraz kwestie dotyczące ewentualnej odpowiedzialności karnej. W dalszych wpisach na blogu omówione zostaną kwestie zakazów konkurencji członka zarządu zatrudnionego na zasadzie umowy o pracę oraz te wynikające z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Najważniejszym zapisem dotyczącym zakazu konkurencji członków zarządu jest ten przewidziany w art. 211 Kodeksu spółek handlowych: członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, jeśli członek zarządu posiada co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawo do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Jak wynika z powyższego, ustawodawca dość szeroko określił pojęcie działalności konkurencyjnej członka zarządu.

Mamy tu zatem jednoznaczne sytuacje, które traktowane są jako naruszenie zakazu konkurencji:

– uczestnictwo w spółce konkurencyjnej;

lub

– dysponowanie udziałami lub akcjami powyżej 10%;

lub

– posiadanie w innej spółce prawa do powołania przynajmniej jednego członka zarządu.

Co to jest spółka konkurencyjna?

Jest to osoba prawna której faktyczna działalność jest konkurencyjna wobec spółki w której zainteresowana osoba pełni funkcję członka zarządu. Nie ma tutaj jedynie znaczenia działalność wynikająca z PKD (z umowy spółki) ale również i przede wszystkim ta faktycznie wykonywana.

Przykład:

Krzysztof Nowak pełni funkcje członka zarządu w XYZ sp. z o.o. Jest także wspólnikiem w ABC spółka komandytowa. W KRS obydwu spółek powtarza się parę rodzajów działalności, ale faktycznie XYZ skupia się na działalności reklamowej, a ABC na sprzedaży produktów dla zwierząt.

W związku z tym ciężko by uznać, iż Krzysztof Nowak narusza zasady konkurencji.

W art. 211 wskazano też na pojęcie „interesów konkurencyjnych”. Zgodnie ze stanowiskiem przedstawicieli judykatury,„Jako interes konkurencyjny w rozumieniu art. 211 § 1 k.s.h. należy zakwalifikować nie tylko wykonywanie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną, ale także takie zachowania członka zarządu, które mogą niekorzystnie wpływać na sytuację majątkową spółki – ułatwianie takiemu podmiotowi prowadzenia działalności gospodarczej, doradzanie, dostarczanie towarów, udzielanie kredytów, przekazywanie informacji o kontrahentach spółki czy metodach produkcji, a więc dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu prowadzącego działalność konkurencyjną. Taka sytuacja tym bardziej zachodzi, gdy członek zarządu zawiera z takim podmiotem umowę o świadczenie usług, które są już częściowo wykonane a częściowo wykonywane przez reprezentowaną spółkę, niosącą dla niej niekorzystne skutki finansowe”.

Istotną informacją jest z pewnością to, że w umowie spółki lub nawet w jakimś odrębnym porozumieniu zawieranym między członkiem zarządu a Spółką można odpowiedzialność z art. 211 ksh rozszerzyć ale również i ograniczyć.

Można zatem lepiej zdefiniować co strony rozumieją pod pojęciem działalności konkurencyjną, jakie spółki traktują bezpośrednio jako konkurencję etc.

Istotne jest również, że jedynym podmiotem, który może zezwolić członkowi zarządu na prowadzenie działalności konkurencyjnej jest sama Spółka. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody takiej udziela organ uprawniony do powołania zarządu. Wynika to z art. 211 § 2 ksh.

Jakie możliwości ma Spółka w przypadku, gdy członek zarządu dopuścił się działalności konkurencyjnej?

Może podjąć czynności zmierzające do zawieszenia członka zarządu, odwołania członka zarządu z pełnionej funkcji, może pociągnąć go do odpowiedzialności odszkodowawczej cywilnej albo nawet do odpowiedzialności karnej.

Podstawą w takim przypadku do dochodzenia przez Spółkę naprawienia szkody stanowi art. 293 ksh. Spółka może wytoczyć powództwo o naprawienie szkody w terminie jednego roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, czyli naruszenia zakazu konkurencji. To na spółce ciąży obowiązek dowodowy, czyli wykazania, że członek zarządu faktycznie dopuścił się działalności konkurencyjnej, co w wielu przypadkach wcale nie jest takie proste. W tego typu sprawach częstokroć konieczna jest ekspertyza biegłych.

Jak może bronić się członek zarządu? Na jego żądanie zgłoszone przy pierwszej czynności procesowej Sąd może nakazać na złożenie przez Spółkę kaucji na zabezpieczenie pokrycia ewentualnej szkody grożącej pozwanemu, którą mógłby on doznać w razie oddalenia powództwa.

Czy udzielenie absolutorium członkowi zarządu chroni go przed odpowiedzialnością z tytułu naruszenia zasad konkurencji?

W zasadzie nie. Jeżeli są konkretne zarzuty, to w przypadku gdy spółka nie wytoczy, ale wspólnik współki wytoczy takie powództwo w trybie art. 295 ksh 9 a także np. w przypadku upadłości spółki), to członek zarządu nie może powoływać się na fakt udzielenia mu absolutorium albo np. na wcześniejsze zrzeczenie się przez spółkę roszczeń.

Z tytułu naruszenia zakazu konkurencji i wyrządzenia przy tym znacznej szkody majątkowej, członka zarządu przewidziano także możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Zgodnie z art. 296 Kodeksu karnego, kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 296 a kk stanowi natomiast, że kto, pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia,

Na koniec…

Jeśli dotrwałeś do tego miejsca to znaczy, że tematyka konkurencji członka zarządu jest dla Ciebie z jakiegoś powodu niezwykle istotna. Chcesz wystąpić w imieniu Spółki lub po prostu chcesz zabezpieczyć jej interesy na przyszłość? A może to Tobie zarzucono grę nie fair? Zadzwoń. Zazwyczaj mamy czas na około pół godziny nieodpłatnej, wstępnej konsultacji.

Maciej Lipiński, Radca prawny, specjalista z nieuczciwej konkurencji

tel. 502125029