Działalność konkurencyjna to zagadnienie, które dotyczy zarówno przedsiębiorców, pracowników, jak i przykładowo członków zarządu. Każdy z nich podejmować może bowiem działania na szkodę podmiotów, z którymi jest związany. Polskie przysłowie mówi „nie gryzie się ręki, która Cię karmi”. Niestety, w realiach brutalnej gry rynkowej, bywa zupełnie inaczej. Działalność konkurencyjna każdej z tych grup jest jednak ograniczona przepisami prawa. Dla przedsiębiorców kwestie działalności konkurencyjnej regulowane są przede wszystkim przepisami dotyczącymi zwalczania nieuczciwej konkurencji, dla pracowników — umowami o zakazie konkurencji, a członkowie zarządu muszą działać zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych. Przyjrzyjmy się zatem szczegółom.

Autor bloga:
Maciej Lipiński
radca prawny

+48 502 125 029
m.lipinski@lipinskiwalczak.pl

Działalność konkurencyjna – definicja

Działalność konkurencyjna to wszelkie działania podejmowane przez osobę (np. pracownika, współpracownika, członka zarządu, partnera biznesowego), które mogą naruszać interesy firmy, ponieważ są skierowane na rzecz firmy konkurencyjnej lub są sprzeczne z interesami obecnego pracodawcy. Przykładem działalności konkurencyjnej może być np. świadczenie usług dla innej firmy, która oferuje podobne produkty lub usługi, rozpoczęcie działalności w tej samej branży, co obecny pracodawca, a również przekazywanie informacji o klientach, strategiach, produktach, czy innowacjach do konkurencji.

Działalność konkurencyjna między przedsiębiorcami

Zakaz działalności konkurencyjnej między przedsiębiorcami wynika z przepisów Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Definiuje ona konkretne działania, które stanowią czyny nieuczciwej konkurencji i podlegają karze. Na podstawie art. 3 Ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, wyróżnić możemy przykłady czynów, które mogą być uznane za działania nieuczciwej konkurencji.

#1. Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa

Czyn ten polega na stosowaniu nazwy, logo lub innych elementów identyfikacji wizualnej, które są podobne do tych używanych przez innego przedsiębiorcę. Może to prowadzić do dezorientacji klientów, którzy mogą błędnie myśleć, że korzystają z usług lub kupują produkty znanej marki, a w rzeczywistości mają do czynienia z inną firmą. Tego typu działania naruszają dobre obyczaje handlowe i mogą prowadzić do utraty zaufania wobec oryginalnego przedsiębiorstwa.

#2. Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług

Przedsiębiorcy, którzy celowo podają nieprawdziwe informacje na temat miejsca pochodzenia produktów lub usług, wprowadzają konsumentów w błąd. Przykładem może być przypisywanie produktom pochodzenia z regionów znanych z produkcji wysokiej jakości towarów (np. szwajcarskie zegarki, francuskie wina), co buduje fałszywe wrażenie jakości i może negatywnie wpłynąć na uczciwych konkurentów z tych regionów.

#3. Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług

Oznaczenia, które sugerują nieprawdziwe właściwości lub cechy produktu, są kolejnym przykładem nieuczciwej konkurencji. Może to obejmować fałszywe informacje o składzie, funkcjach lub zaletach produktu. Na przykład, oferowanie kosmetyków jako „naturalnych” lub „ekologicznych”, mimo że ich skład zawiera szkodliwe dla środowiska substancje, wprowadza klientów w błąd i osłabia zaufanie do innych firm rzeczywiście produkujących zgodnie z takimi standardami.

#4. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa

Nieuprawnione pozyskanie, wykorzystanie lub ujawnienie informacji, które są kluczowe dla funkcjonowania przedsiębiorstwa, stanowi naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Takie działania mogą obejmować kradzież formuł, procesów produkcyjnych, list klientów lub innych poufnych danych. Działania te mogą mieć negatywny wpływ na działalność firmy, której tajemnice zostały naruszone, a także mogą prowadzić do poważnych strat finansowych.

#5. Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy

Jest to działanie polegające na nakłanianiu kontrahentów, klientów lub pracowników innego przedsiębiorcy do odstąpienia od umów, które wiążą ich z tym przedsiębiorstwem. Może to mieć formę ”przekupywania”  lub oferowania lepszych warunków, które są jednak sprzeczne z zasadami uczciwej konkurencji. Takie działania mogą znacząco zaszkodzić interesom firmy, prowadząc do utraty kluczowych kontraktów i współpracowników.

#6. Naśladownictwo produktów

Naśladownictwo produktów polega na kopiowaniu zewnętrznego wyglądu lub cech funkcjonalnych towarów w sposób, który może prowadzić do ich pomylenia z produktami innego przedsiębiorstwa. Często dotyczy to branży odzieżowej, kosmetycznej lub elektronicznej, gdzie wygląd ma duże znaczenie dla rozpoznawalności marki. Naśladowanie prowadzi do nieuczciwego wykorzystania renomy innego przedsiębiorcy i osłabia jego pozycję na rynku.

#7. Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie

Pomawianie obejmuje rozpowszechnianie fałszywych informacji o konkurencyjnym przedsiębiorstwie lub jego produktach, które mogą zaszkodzić jego reputacji. Z kolei nieuczciwe zachwalanie polega na nadmiernym promowaniu własnych produktów w sposób niezgodny z prawdą. Oba te działania mogą wprowadzać klientów w błąd co do rzeczywistej jakości produktów oraz prowadzić do nieuczciwej przewagi rynkowej.

#8. Utrudnianie dostępu do rynku

Utrudnianie dostępu do rynku polega na stosowaniu działań mających na celu wyeliminowanie konkurencji. Może to obejmować działania takie jak blokowanie dostępu do surowców, zawieranie wyłącznych umów z dostawcami lub dystrybutorami czy stosowanie dumpingowych cen, które zmuszają innych przedsiębiorców do wycofania się z rynku. Takie praktyki są sprzeczne z zasadami wolnej konkurencji i mogą prowadzić do monopolizacji rynku.

#9. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną

Przekupstwo urzędników w celu uzyskania korzystnych decyzji administracyjnych lub koncesji jest nie tylko przestępstwem, ale także formą nieuczciwej konkurencji. Firmy, które wykorzystują takie praktyki, zyskują nieuczciwą przewagę nad konkurencją, która działa zgodnie z prawem. Tego typu działania naruszają zasady transparentności i sprawiedliwości w biznesie.

#10. Nieuczciwa lub zakazana reklama

Reklama, która wprowadza konsumentów w błąd, stanowi kolejny przykład nieuczciwej konkurencji. Może to obejmować fałszywe informacje o produkcie, manipulowanie opiniami klientów lub wykorzystanie niezgodnych z prawdą haseł marketingowych. Zakazane są także reklamy, które promują działania sprzeczne z obowiązującymi normami społecznymi lub moralnymi.

#11. Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej

Systemy sprzedaży lawinowej, czyli schematy piramidalne, w których zysk zależy głównie od rekrutacji nowych uczestników, a nie od sprzedaży rzeczywistych produktów lub usług, są zakazane. Te systemy są nieuczciwe wobec konsumentów i uczestników, którzy mogą ponieść znaczące straty finansowe, ponieważ większość zysków trafia do osób na szczycie piramidy.

#12. Prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym

Działalność konsorcyjna może prowadzić do zdominowania rynku przez określoną grupę przedsiębiorstw, co narusza zasady konkurencyjności. Takie konsorcja często ustalają ceny lub warunki sprzedaży, co ogranicza swobodę działania innych przedsiębiorstw i wpływa negatywnie na wybór konsumentów.

#13. Nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi

Celowe wydłużanie terminów zapłaty wobec dostawców lub wykonawców może prowadzić do ich problemów finansowych i zaburzać płynność finansową rynku. Firmy stosujące takie praktyki zyskują nienależne korzyści kosztem innych przedsiębiorstw, co prowadzi do nierównowagi rynkowej i narusza dobre obyczaje w handlu.

Działalność konkurencyjna pracownika

Działalność konkurencyjna pracownika ograniczona jest przez przepisy dotyczące zakazu konkurencji. Zakaz konkurencji pracownika to prawne ograniczenie, które uniemożliwia pracownikowi prowadzenie działalności lub podejmowanie działań, które mogłyby naruszać interesy jego pracodawcy. Podstawą prawną zakazu konkurencji jest przede wszystkim Kodeks pracy, w szczególności art. 101¹–101⁴, które regulują kwestie zakazu konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy oraz po jego zakończeniu. Zakaz konkurencji, by był ważny wymaga formy pisemnej. W praktyce wyróżniamy umowy o zakazie konkurencji lub odpowiednio skonstruowane klauzule wpisane w umowę o pracę. Zapisy te muszą wyraźnie wskazywać czas obowiązywania zakazu, jego zakres i zasady odpowiedzialności za złamanie zakazu konkurencji.

Zakaz konkurencji obowiązuje zwykle przez okres od kilku miesięcy do najczęściej dwóch lat, w zależności od specyfiki branży i poziomu stanowiska. Zaleca się by w umowie określać precyzyjnie  jakie rodzaje działalności są zabronione oraz jakie stanowiska lub obszary działalności uznaje się za konkurencyjne. Im mniej niejasności tym lepiej. W przypadku złamania przez pracownika zakazu konkurencji, pracodawca może dochodzić odszkodowania za poniesione szkody, które wynikły z naruszenia umowy. Jeśli umowa przewiduje kary umowne, pracodawca może ich żądać bez potrzeby wykazywania dokładnej wysokości szkody. Zwykle w umowach o zakazie konkurencji po wygaśnięciu stosunku pracy stosowane są zapisy o karze finansowej, która zniechęca byłych pracowników do podejmowania działań naruszających interesy byłego pracodawcy.

Z drugiej strony, pracodawca musi zapewnić byłemu pracownikowi odszkodowanie za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej. Minimalna wartość odszkodowania wynosi 25% wynagrodzenia, które pracownik otrzymywał w okresie bezpośrednio poprzedzającym ustanie stosunku pracy. Zatem kij ma dwa końce.

Co warte zapamiętania, zakaz konkurencji może obowiązywać także po zakończeniu stosunku pracy, ale tylko jeśli pracownik i pracodawca zawrą odrębną umowę o zakazie konkurencji na ten czas. Zgodnie z przepisami prawa, taka umowa powinna precyzować, jakie rodzaje działalności są zakazane, na jak długo obowiązuje zakaz po zakończeniu pracy oraz jakie wynagrodzenie (odszkodowanie) przysługuje pracownikowi za przestrzeganie tego zakazu.

Co jednak jeśli brak jest takiej umowy? Czy może on w okresie trwania zatrudnienia podejmować dowolne dodatkowe zatrudnienie, a zatem również takie, które jest konkurencyjne wobec dotychczasowego pracodawcy? Kluczową rolę odgrywają tutaj przepisy art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracownik ma obowiązek dbać o dobro zakładu pracy oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Działalność konkurencyjna członka zarządu

Zakaz działalności konkurencyjnej członka zarządu jest jednym z najważniejszych mechanizmów służących ochronie interesów spółki, której członek zarządu pełni funkcję. Działalność konkurencyjna zarządcy może poważnie zaszkodzić przedsiębiorstwu, zarówno pod względem finansowym, jak i wizerunkowym. Reguły, odpowiedzialność cywilna i karna, a także procedury dochodzenia roszczeń przez spółkę są szczegółowo określone w Kodeksie spółek handlowych (KSH).

Zgodnie z art. 211 Kodeksu spółek handlowych (odpowiednio 380 ksh), członek zarządu nie może zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej, jeśli członek zarządu posiada co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawo do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Jeśli członek zarządu naruszy zakaz konkurencji, spółka ma prawo dochodzić naprawienia wyrządzonych szkód na podstawie art. 293 KSH (dla spółek z o.o.) oraz art. 483 KSH (dla spółek akcyjnych). Naruszenie tego zakazu może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą członka zarządu. Spółka może wytoczyć powództwo o naprawienie szkody w terminie jednego roku od dnia ujawnienia czynu naruszającego zakaz konkurencji. Jest to istotny termin, ponieważ jego przekroczenie skutkuje wygaśnięciem możliwości dochodzenia roszczeń.

W przypadku, gdy naruszenie zakazu konkurencji przez członka zarządu skutkuje wyrządzeniem znacznej szkody majątkowej spółce, istnieje możliwość pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej. Przepisy Kodeksu karnego przewidują, że osoba, która swoim działaniem wyrządziła szkodę o charakterze majątkowym spółce, może odpowiadać nie tylko cywilnie, ale również karnie.

Kim jestem?

Maciej Lipiński

Jestem radcą prawnym i wieloletnim praktykiem z tematyki nieuczciwej konkurencji. Niezależnie od tego, czy jesteś pokrzywdzony czy pozwanym, oferujemy Ci profesjonalne doradztwo prawne oraz kompleksową reprezentację w procesach sądowych.

Tel.+48 502 125 029
Mail: m.lipinski@lipinskiwalczak.pl