Przejmowanie klientów przez konkurencję to wyzwanie, z którym mierzy się wiele firm. W dobie rosnącej konkurencyjności rynku i dynamicznych zmian w sektorze usług oraz handlu, zachowanie lojalności pracowników i kontrahentów staje się kluczowym elementem stabilności biznesu. Dla wielu przedsiębiorców utrata klientów oznacza nie tylko straty finansowe, ale także konieczność ponownego budowania relacji i odzyskiwania pozycji na rynku. W takich sytuacjach warto znać dostępne metody zabezpieczania się przed przejęciem klientów oraz sposoby prawnego dochodzenia swoich praw w przypadku działań nieuczciwej konkurencji. Jakie są zasady, procedury i narzędzia, które mogą pomóc przedsiębiorcom minimalizować ryzyko strat wynikających z nieuczciwego pozyskiwania klientów przez konkurencję?

Autor bloga:
Maciej Lipiński
radca prawny

+48 502 125 029
m.lipinski@lipinskiwalczak.pl

Przejmowanie klientów przez kontrahenta

Przejmowanie klientów przez kontrahenta to sytuacja, w której współpracujący z firmą partner biznesowy (dostawca usług lub towarów ) lub niekiedy podmiot z zewnątrz aktywnie próbuje pozyskać jej klientów dla siebie. Przejmowanie klientów może przybierać różne formy i w zależności od okoliczności, może być uznane za działanie niezgodne z prawem i naruszające zasady uczciwej konkurencji.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, za czyn nieuczciwej konkurencji uznaje się m.in. nakłanianie klientów przedsiębiorcy lub innych osób do rozwiązania z nim umowy albo niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.

Przykłady sytuacji, które mogą być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji, obejmują:

#1) Nakłanianie klientów do przedterminowego rozwiązania umów z dotychczasowym partnerem biznesowym, oferując pokrycie kosztów związanych z rozwiązaniem dotychczasowej umowy;

#2) Przejmowanie klientów poprzez oferowanie konkurencyjnych warunków oferty, które kontrahent może zaproponować dzięki dotychczasowej współpracy z firmą (np. zna ceny, marże, procedurę ofertowania czy specyficzne potrzeby klienta);

#3) Wykorzystywanie informacji handlowych, które zostały pozyskane na podstawie umowy z firmą. Kontrahent, który miał dostęp do danych osobowych klientów lub informacji handlowych (np. preferencji klientów, strategii cenowej), będących częstokroć informacjami poufnymi, wykorzystuje je do bezpośredniego kontaktu z klientami firmy;

#4) Rozpowszechnianie nieprawdziwe informacje o dotychczasowym partnerze biznesowym (np. sugerując, że firma ma problemy finansowe lub nie oferuje już określonych usług lub robi coś źle), aby podważyć zaufanie klientów i zachęcić ich do przejścia do niego

i inne.

Przejmowanie klientów przez pracownika

Również pracownik może dopuszczać się nieuczciwych działań, przejmowanie klientów przez pracownika to sytuacja, w której obecny lub były pracownik aktywnie podejmuje działania mające na celu pozyskanie klientów swojego pracodawcy na rzecz swojej działalności lub pracy u konkurencji.

Art. 100 § 2 pkt. Kodeksu pracy mówi wyraźnie, że pracownicy powinni dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

Przejmowanie klientów przez pracownika staje się znaczącym problemem dla pracodawcy w szczególności, gdy towarzyszą mu określone, niezgodne z prawem działania:

#1) Pracownik posiada dostęp do szczegółowych informacji o klientach, takich jak ich potrzeby i targety, zwyczaje zakupowe, preferencje cenowe czy dane kontaktowe klientów i kontrahentów. Jeśli po odejściu z firmy wykorzystuje te informacje do kontaktowania się z klientami i pozyskiwania ich dla nowego pracodawcy lub własnej działalności, może to być uznane nie tylko za wyczerpujące znamiona z art. 12 ust 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ale również za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa;

#2) W czasie trwania umowy pracownik jest zobowiązany do lojalności wobec pracodawcy. W związku z tym nagabywanie klientów podczas współpracy, by przygotować sobie bazę klientów po odejściu z firmy, może być podstawą do roszczeń pracodawcy wobec pracownika, jeśli okaże się, że jego działania były nieetyczne i miały na celu szkodzenie firmie;

#3) Pracownik, który informuje klientów o swoim planowanym odejściu i zachęca ich jednocześnie bezpośrednio do kontynuowania współpracy na nowych zasadach po jego odejściu, narusza zasady uczciwej konkurencji. Takie działania, zwłaszcza gdy są podejmowane w okresie wypowiedzenia, mogą skutkować konsekwencjami prawnymi;

#4) Pracownik, który wykorzystuje swoją wiedzę o warunkach umów i cenach, aby oferować klientom atrakcyjniejsze stawki w nowym miejscu pracy (przejmowanie klienta dotychczasowego pracodawcy na rzecz nowego pracodawcy) lub własnej działalności, nadużywa zaufania pracodawcy i może dopuszczać się czynu nieuczciwej konkurencji.

Sankcje  ustawowe za przejmowanie klientów

Sankcje ustawowe przewidziane za nieuczciwe przejmowanie klientów to, w zależności od danej sytuacji:

#1) Żądanie zaprzestania nieuczciwych praktyk – można domagać się, aby konkurencja natychmiast zaniechała działań mających na celu przejmowanie klientów w sposób naruszający zasady uczciwej konkurencji i dobre obyczaje.

#2) Złożenie odpowiedniego oświadczenia – konkurent może zostać zobowiązany do złożenia publicznego oświadczenia, które naprawi szkody wizerunkowe spowodowane przez jego działania. Taka publikacja może mieć formę jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia, w zależności od skali naruszeń.

#3) Odszkodowanie za straty materialne i niematerialne – można żądać naprawienia szkody, którą firma poniosła wskutek utraty klientów. Wartość odszkodowania obejmuje zarówno straty materialne, jak i niematerialne.

#4) Przekazanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści – jeśli konkurent uzyskał zyski dzięki pozyskaniu klientów w wyniku nieuczciwych działań, można domagać się przekazania tych korzyści na rzecz pokrzywdzonego przedsiębiorcy.

#5) Zapłata na cel społeczny – jako forma dodatkowej rekompensaty, sąd może nałożyć obowiązek zapłaty określonej kwoty na wybrany cel społeczny, co może działać jako dodatkowy czynnik odstraszający konkurencję od przyszłych naruszeń.

W przypadku pracownika dochodzi oczywiście sankcja w postaci natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę. (bez wypowiedzenia).

Warto mieć na uwadze, że roszczenia o nieuczciwą konkurencję podlegają przedawnieniu. Okres ten wynosi trzy lata od dnia, kiedy pokrzywdzony dowiedział się o szkodzie i o osobie odpowiedzialnej za jej naprawienie. Zdecydowane i konsekwentne dochodzenie swoich praw może stanowić skuteczną formę ochrony przed działaniami konkurencji i zniechęcić ją do nieetycznego przejmowanie klientów w przyszłości.

Ochrona ustawowa w praktyce…

Egzekwowanie roszczeń na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji może być niekiedy utrudnione.. Dlaczego? Z uwagi na dwa kluczowe czynniki.

Stosunkowo długi czas oczekiwania na zakończenie sprawy w sądzie

Procesy sądowe związane z nieuczciwą konkurencją mogą trwać wiele miesięcy, a czasami  nawet lat. W skomplikowanych sprawach, wymagających analizy specjalistycznych dowodów lub opinii biegłych, czas postępowania dodatkowo się wydłuża. Opóźnienia w rozstrzygnięciu sprawy oznaczają dla poszkodowanego przedsiębiorcy dalsze straty finansowe oraz często utratę pozycji rynkowej, którą nieuczciwy konkurent mógł wykorzystać w międzyczasie. Ażeby zapobiec stratom w czasie trwania procesu warto rozważyć złożenie wniosku o zabezpieczenie roszczenia na czas trwania powództwa.

Niekiedy trudne do określenia odszkodowanie

Ustalenie wysokości odszkodowania w sprawach o nieuczciwą konkurencję bywa często utrudnione. Nieuczciwe działania często prowadzą do strat, które bywają trudne do jednoznacznego oszacowania. Na przykład, uszczerbek na reputacji, utrata klientów, obniżenie przychodów wynikające z nieuczciwych działań konkurencji mogą być trudno mierzalne, a ich przeliczenie na wartość finansową wymaga szczegółowych analiz. Ażeby temu zapobiec warto wprowadzić do zapisów umownych kary umowne, które co do zasady aby być skuteczne dochodzone,  nie wymagają wykazania rozmiaru szkody. Brak kary umownej powoduje, że poszkodowany przedsiębiorca jest zmuszony przeprowadzać skomplikowane postępowanie dowodowe, aby wykazać swoje straty i uzyskać rekompensatę.

Jak zabezpieczyć się „zawczasu” przed przejmowaniem klientów?

Co do zasady… sposoby są dwa. Pierwszym jest umowa o zakazie konkurencji, drugim odpowiednia polityka poufności, tj. ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa.

Zakaz konkurencji

Zakaz konkurencji to umowne zobowiązanie pracownika lub kontrahenta do powstrzymania się od podejmowania działalności, która mogłaby stanowić konkurencję wobec pracodawcy lub zleceniodawcy. W praktyce zakaz konkurencji przyjmuje formę umowy lub postanowień wpisanych w umowę o pracę, umowę współpracy.

Celem zakazu konkurencji jest ochrona interesów firmy przed działaniami, które mogłyby osłabić jej pozycję na rynku, np. poprzez pozyskiwanie klientów, przejmowanie pracowników lub wykorzystywanie poufnych informacji. Zakaz konkurencji może mieć zastosowanie zarówno podczas trwania stosunku pracy, jak i po jego zakończeniu. Zakaz konkurencji może być również stosowany w umowach z kontrahentami, partnerami biznesowymi czy dostawcami. Ma on na celu ochronę interesów firmy przed sytuacją, w której współpracujący podmiot, po uzyskaniu wiedzy o strategiach biznesowych, kliencie lub procesach produkcyjnych, zaczyna prowadzić działalność konkurencyjną.

Zakaz konkurencji może także obowiązywać po zakończeniu pracy/współpracy. W tym przypadku strony ustalają okres, przez który pracownik/współpracownik nie może podejmować działań konkurencyjnych, oraz zakres tych działań (np. określone stanowiska, branże czy regiony). Aby taki zakaz był skuteczny, pracodawca zobowiązany jest do wypłacenia rekompensaty za powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej, co stanowi rekompensatę za ograniczenie możliwości zarobkowania. W przypadku współpracownika nie ma takiego ustawowego obowiązku.

W przypadku złamania zakazu konkurencji pracodawca lub zleceniodawca może żądać kar umownych co ułatwia dochodzenia rekompensaty za poniesione straty, jak również odszkodowania za poniesione straty w wyniku działań konkurencyjnych.

Tajemnica przedsiębiorstwa

Kolejnym zabezpieczeniem jakie powinno się wprowadzić to wprowadzenie w firmie polityki poufności chroniącej tajemnica przedsiębiorstwa.

Tajemnica przedsiębiorstwa to informacje o charakterze technicznym, technologicznym, organizacyjnym lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które są niejawne i których ujawnienie mogłoby zaszkodzić przedsiębiorstwu. Do tajemnic przedsiębiorstwa mogą należeć m.in.: informacje techniczne (szczegóły technologii produkcji, plany techniczne, wzory czy prototypy produktów), dane handlowe (bazy klientów, ceny, marże, plany marketingowe i strategie sprzedaży), wiedza specjalistyczna (know-how firmy, metody pracy, metody produkcji).

Zgodnie z polskim prawem, aby uznać informacje za tajemnicę przedsiębiorstwa, muszą być spełnione trzy podstawowe kryteria:

#1) Poufność informacji – informacje nie są publicznie dostępne ani powszechnie znane w danej branży lub sektorze, a ich dostępność jest ograniczona.

#2) Wartość gospodarcza – informacje mają wartość dla przedsiębiorstwa i mogą wpływać na jego konkurencyjność na rynku. Wartość ta wynika z faktu, że konkurencja mogłaby wykorzystać te informacje, by uzyskać przewagę.

#3) Podjęcie odpowiednich działań w celu ochrony informacji – przedsiębiorstwo stosuje środki ochrony, aby zabezpieczyć informacje przed dostępem osób nieupoważnionych, takie jak polityki poufności, zabezpieczenia systemów informatycznych, umowy o poufności czy ograniczenia dostępu.

W związku z tym ochrona informacji poufnych tajemnicy przedsiębiorstwa w firmie musi mieć charakter realny. Należy odpowiednio oznaczyć dokumenty, wprowadzić hasła do baz danych itd. Niniejszy artykuł dotyka tematyki przejmowania klientów, więc w ramach tajemnicy przedsiębiorstwa firma  z pewnością powinna chronić bazy klientów.

Bardzo istotną kwestią jest wprowadzenie stosownych zapisów umownych należycie  chroniących tajemnice przedsiębiorstwa. W tym przypadku nie można zapomnieć o karach umownych, które ułatwią dochodzenie ewentualnych roszczeń.

Kim jestem?

Maciej Lipiński

Jestem radcą prawnym i wieloletnim praktykiem z tematyki nieuczciwej konkurencji. Niezależnie od tego, czy jesteś pokrzywdzony czy pozwanym, oferujemy Ci profesjonalne doradztwo prawne oraz kompleksową reprezentację w procesach sądowych.

Tel.+48 502 125 029
Mail: m.lipinski@lipinskiwalczak.pl